Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( ΙΖ΄)

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ΙΖ΄

Δικαιοσύνη η υπέρτατη αγάπη

Στά τελευταία μας άρθρα επιμείναμε πολύ στήν έννοια τής δικαιοσύνης, όπως αύτή έκτίθεται στην Αγία Γραφή και άναπτύσσεται άπό τούς Πατέρες τής 'Εκκλη­σίας. Κι είναι πραγματικά εντυπωσιακή ή διαπίστωσή μας γιά τό πόσο βασική στό έργο τής σωτηρίας θεωρούν οί άγιοι Πα­τέρες τήν έννοια τής δικαιοσύνης.

Τή θεωρούν καίρια- σέ πλήρη μάλιστα άντίθεση μέ τούς περισσότερους σύγ­χρονους θεολόγους, οί όποιοι έχουν τήν τάση νά παρακάμπτουν τή δικαιοσύνη σπεύδοντας νά ύπογραμμίσουν τό μέγε­θος τής άγάπης τοϋ Θεού. Αντίθετα, οί Πατέρες έπιμένουν νά τονίζουν συστη­ματικά και έπίμονα τή σημασία τής δικαι­οσύνης ώς τού πρώτου και άποφασιστικού στοιχείου στό λυτρωτικό έργο τού Θεού γιά τόν άνθρωπο.

Ή έπιμονή αύτή όχι μόνο δέν είναι τυ­χαία, άλλά και άποτελεί συνειδητή τους έπιλογή κατά τήν προσέγγιση πού έπιχειρούν στό μυστήριο τού Σταυρού. Για­τί άραγε;

Ή άπάντηση είναι άπλή: Οί Πατέρες τής 'Εκκλησίας, πάλι σέ πλήρη άντίθεση μέ πολλούς άπό τούς σύγχρονους θεο­λόγους, όχι μόνο δέν διαχωρίζουν τή δι­καιοσύνη άπό τήν άγάπη, άλλά και θε­ωρούν τή δικαιοσύνη ύψιστη έκδήλωση άγάπης. Ό άγιος Νικόλαος ό Καβάσιλας, συνοψίζοντας τή διδασκαλία τών προ­ηγούμενων Πατέρων, διατυπώνει αύτή τήν άλήθεια άκριβέστατα, λέγοντας ότι «ή θεία άρετή και δικαιοσύνη» είναι «ή τού Θεού περί τό γένος έσχάτη φιλανθρωπία και άγαθότης»1. Τό άκρον άωτον τής φι­λανθρωπίας τού Θεού είναι ή δικαιοσύνη Του! Πρέπει νά μελετούμε τή δικαιοσύνη του Θεού, θά πει σέ άλλο σημείο. Και δικαιοσύνη νοούμε, τονίζει, «τήν ένθεωρουμένην τοις μυστηρίοις (έννοεί τό Μυ­στήριο τής θείας Εύχαριστίας) σοφίαν τού Θεού και φιλανθρωπίαν». Μέ άπλά λόγια, τό Μυστήριο τής θείας Εύχαριστίας, πού στήν ούσία Του είναι τό Μυ­στήριο τού Σταυρού και τής Αναστάσε­ως, είναι έργο τής δικαιοσύνης τού Θεού, μέσα στήν όποία δικαιοσύνη περιέχεται ή σοφία και ή φιλανθρωπία Του2. Είναι έκπληκτικό! Ούσιαστικά ό Άγιος μάς λέει ότι ή φιλανθρωπία τού Θεού άποτελεί έκδήλωση τής δικαιοσύνης Του!

Τά άδιέξοδα και οί στρεβλώσεις τής άνσέλμειας θεολογίας αίρονται πλήρως στή θεολογική σκέψη τών Πατέρων, τήν όποία έξέφρασε μέ άκρίβεια ό άγιος Νι­κόλαος. Και είναι ιδιαίτερα σημαντικό αύτό τό τελευταίο, δεδομένου ότι ό άγιος Νικόλαος θεωρείται άπό τούς σύγχρο­νους μελετητές του γνώστης τής θεολο­γικής θεωρίας τοϋ Ανσέλμου. Κατά συν­έπεια, οί διατυπώσεις του συνιστούν και ούσιαστική άπάντηση τής ορθόδοξης θεολογίας στις άντιλήψεις και τήν όλη θεω­ρία τοϋ Ανσέλμου.

Τό σημειώνει έμφαντικά και ό ειδικός μελετητής τής θεολογικής σκέψεως τού άγίου Νικολάου Καβάσιλα άείμνηστος Παναγιώτης Νέλλας, γράφοντας ότι: «Ή έποψις τού Ανσέλμου είναι μέχρις ένός σημείου όρθή και μέχρι τού σημείου τού- του ένυπάρχει έν τή διδασκαλία τού Καβάσιλα»3. Ό Άγιος δηλαδή κρατάει αύτό πού είναι σωστό άπό τή θεωρία τοϋ Άνσέλμου καί ύπερβαίνει δυναμικά όλα τά άδιέξοδά της.

Ποιό όμως είναι τό στοιχείο έκείνο πού συντελεί ώστε ή δικαιοσύνη τού Θεού νά είναι ή ύπέρτατη έκδήλωση τής άγάπης τού Θεού; Γιατί οί άγιοι Πατέρες έπιμένουν νά προβάλλουν τόσο πολύ τή δι­καιοσύνη τού Θεού, μέ τέτοιο μάλιστα τρόπο, ώστε νά δίνεται ή έντύπωση ότι ή δικαιοσύνη ύπερτερεί τής άγάπης;

Δέν πρόκειται βέβαια γιά ύποτίμηση τής άγάπης. Άν οί άγιοι Πατέρες προβάλ­λουν έντονα τή δικαιοσύνη, αύτό τό κά­νουν μόνο καί μόνο διότι στήν έννοια τής δικαιοσύνης βλέπουν τήν ύπέρτατη άγάπη, ή όποία έκφράζεται μέ τόν σεβασμό στήν έλευθερία τοϋ άνθρώπου.

"Ενας άρχοντας μπορεί νά έλευθερώσει ένα φυλακισμένο γιά χρέη φίλο του μέ μία διαταγή του. Εκδήλωση άγάπης στό φίλο του είναι καί αύτό. Ανώτερη όμως μορφή άγάπης είναι τό νά τόν έλευθερώσει πλη­ρώνοντας τό χρέος του. Καί ή άπόλυτη άγάπη είναι τό νά μπεί αύτός ό ίδιος στή φυλακή άποδεικνύοντας άθώο τόν φίλο του. Στήν πρώτη περίπτωση ό άνθρω­πος έλευθερώνεται μέν, όμως έσωτερικά μένει φυλακισμένος. Ξέρει ότι χρωστάει καί ότι έλευθερώθηκε χαριστικά. Στή δεύ­τερη περίπτωση άποδίδεται τό δίκαιο καί άρα δέν χρωστάει. Είναι όμως ύπερβολικά χρεωμένος στό φίλο του καί τό φρόνημά του είναι δουλικό. Στήν τρίτη πε­ρίπτωση έλευθερώνεται πλήρως. Βγαί­νει άπό τή φυλακή ώς κύριος, μέ άξιοπρέπεια. Δέν είναι ένας στιγματισμένος παραβάτης. Ούτε ένας εύνοημένος τής έξουσίας. Είναι άθώος!

Ό Χριστός μας έκανε τό τρίτο. Ήρθε μα­ζί μας στή φυλακή. Παίρνει Εκείνος τήν ένοχή μας καί μάς άποδεικνύει άθώους. Μάς σώζει άληθινά, μάς χαρίζει άρχοντική έλευθερία. Αύτή είναι ή μέγιστη ικα­νοποίηση τής δικαιοσύνης Του!

Αύτή είναι τελικά καί ή ορθόδοξη έννοια «ικανοποιήσεως τής θείας δικαιοσύνης». Δέν πρόκειται γιά κάποια άνεξέλεγκτη ιδιότητα τού Θεού, πού διψάει έκδίκηση γιά τήν προσβολή πού τής έγινε μέ τήν άμαρτία τού άνθρώπου. Είναι ή άπόλυ­τη άγάπη. Ή άγάπη στή θεϊκή τελειότητά της. Ό Θεός δέν μάς σώζει δυναστι­κά, άλλά ικανοποιώντας τή δικαιοσύνη. Πράγμα πού σημαίνει ότι δικαιωνόμαστε έμείς,, τουτέστι άποδεικνυόμαστε άθώοι. Δέν έλευθερωνόμαστε άπλώς. Ελευθε­ρωνόμαστε ώς άθώοι. Κερδίζουμε τό δι­καστήριο. Νά ή τέλεια ικανοποίηση τής δικαιοσύνης. Δηλαδή ή ύπέρτατη άγάπη!

Ό π. Γ. Φλωρόφσκυ τό τονίζει ιδιαιτέ­ρως αύτό. Ρωτάει: Τί ήταν έκείνο πού έμπόδιζε νά έκδηλωθεί ή Άγάπη καί ή Φι­λανθρωπία τού Θεού στον κόσμο; Ήταν ή Δικαιοσύνη Του; Όχι, άπαντάει. Τό έμπόδιο, αύτό πού άνέστελλε τήν έκδή­λωση τής Άγάπης, ήταν ή ίδια ή Άγάπη τού Θεού· άκριβώς διότι έπιθυμούσε νά λυτρωθεί ό άνθρωπος μέ δικαιοσύνη: «Άν ύπήρχε μία κάποια άναστολή, αύτή ήταν μάλλον ή άναστολή τής άγάπης. Καί ή δικαιοσύνη ικανοποιήθηκε, γιατί ή Σωτηρία πραγματοποιήθηκε μέ συγκατάβαση, μέ μία "κένωση", καί όχι μέ δυ­ναμικά μέσα»4.

Σέ ποιόν όμως βαθμό αύτό έγινε κατα­νοητό μέ τέτοια έννοια άπό τούς 'Ορθό­δοξους συγγραφείς τών περασμένων αι­ώνων; Αύτό θά τό έξετάσουμε στό έπόμενο, προτελευταίο άρθρο μας.

…………………………………………………………………..

[1]          Περί τής έν Χριστώ ζωής Λόγος 1ος, P.G. 150, 508Α.

2.         Ερμηνεία τής θείας Λειτουργίας, κεφ. ΜΑ', P.G. 150, 457Α.

3.         Παναγιώτη Νέλλα; Ή περί δικαιώσεως διδασκα­λία Νικολάου του Καβάσιλα, Πειραιεύς 1975, σελ. 108, σημ. 2.

4.         Γεωργίου Φλωρόφσκυ, Δημιουργία καί Απολύ­τρωση, έκδ. Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1983, σελ. 115.

Περιοδικό “Ο ΣΩΤΗΡ”

Δείτε σχετικά και:

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΙΣ΄)

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( ΙΕ΄ )

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ΙΔ΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΙΓ΄)

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΙΒ΄)

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ΙΑ΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Ι΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Θ΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Η΄

-Ἱκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; Z΄

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (ΣΤ΄)

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (Ε΄)

-Ικανοποίηση θείας δικαιοσύνης; (Δ΄)

-Iκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( Γ )

-Iκανοποίηση θείας δικαιοσύνης; ( Β )

-Προσέγγιση στο μυστήριο του Σταυρού (Α΄)